‘Alweer onderzoekers,’ dacht ik bij mezelf toen ik hoorde dat Social Envoy samen met Annemiek Visser van het UMCG gevraagd waren om onderzoek te doen naar het bevorderen van een gezonde leefstijl van mensen met een lage sociaal-economische status (SES). Als coördinator van een Brede School in een wijk met veel mensen met een lage SES had ik aanvankelijk weerstand. Ik ben huiverig voor onderzoekers die de taal van de doelgroep niet spreken en die met een vragenlijst niet raken aan wat er echt speelt. Bovendien was mijn ervaring dat de meeste rapporten in een la verdwijnen.

Maar goed, Social Envoy was nou eenmaal ingeschakeld. En omdat ik had gelezen dat één van de onderzoekers projecten had opgezet in de sloppenwijken van Zuid-Amerika en ik in hun projectvoorstel iets had gelezen dat mijn nieuwsgierigheid wekte, stemde ik in met een kennismakingsgesprek.

Participatief onderzoek

De kennismaking was goed. Ik had twee frisse, oprecht betrokken vrouwen voor me die in ieder geval niet met een enquête langs de deuren zouden gaan. Het ijs brak toen ik gekscherend zei dat ik nog vrijwilligers nodig had voor de kooklessen die wij na schooltijd organiseren. Zij zagen hier meteen een ingang tot de doelgroep. Ze maakten een plan en mijn enthousiasme groeide. Laat het maar gebeuren, dacht ik.

Paulien en Tanneke gingen participatief onderzoek doen tijdens de kooklessen. Zij zorgden voor de recepten en de boodschappen. Ik had twee groepen met deelnemers. Eén met alleen vrouwen, één met moeders en hun kinderen. Na afloop kwamen de vaders mee-eten. Tijdens de lessen viel mijn weerstand helemaal weg. Het is bijzonder om te zien op welke laagdrempelige wijze Paulien en Tanneke contact en verbinding maken met de doelgroep. Ongedwongen, bijna achteroverleunend luisterend. Terwijl ze samen koken, ontstaan er allerlei gesprekken.  Die niet alleen veel informatie geven voor het onderzoek, maar tegelijkertijd bij mensen een proces op gang brengen. Door te vragen over de betekenis van gezondheid en door te vertellen over de ingrediënten en de recepten gaan mensen nadenken over hun eigen leefstijl.

Zo deden twee vrouwen mee, allebei kampten ze met de nodige problemen. Ze hadden angst voor het onbekende en een laag zelfbeeld. Als we iets nieuws wilden koken was hun reactie: “Nou, ik weet niet of ik dat kan hoor, kunnen we niet iets gewoons maken?” Maar tijdens de gesprekken en door de positieve feedback gebeurde er iets. De vrouwen groeiden. Werden zich bewust van dat ze goed konden koken en kregen zelfvertrouwen. Tijdens een presentatie die Paulien en Tanneke gaven voor professionals deelden de twee vrouwen samen met een andere deelneemster trots hun zelfgemaakte soep uit.

Participeren, acteren en analyseren

Het is mooi om te zien hoe Social Envoy haast onmerkbaar onderzoek doet en tegelijkertijd al effect teweeg brengt. Tijdens de kooklessen zijn ze onderdeel van de groep. Ze drinken koffie, helpen bij het koken, doen de afwas. Maar ondertussen analyseren ze haarfijn en weten een rapport en plan van aanpak op te stellen dat breed gedragen wordt in Coevorden. De resultaten bevestigden mij in wat ik in de dagelijkse praktijk al zie. En dat is geruststellend. Wij zijn dus op de goede weg. Het is prettig dat de observaties gestaafd zijn met inzichten uit wetenschappelijk onderzoek.

Als Social Envoy meer tijd had gekregen, of als er concrete inzet voor een vervolg was geweest, hadden we een grotere groep kunnen bereiken en het proces verder kunnen brengen. Ik merk dat nu we de kooklessen met een kok doen, de groep enthousiast kookt, en dat er verbinding is tussen de mensen. Maar dat de gesprekken die mensen bewust maken van hoe ze met gezondheid omgaan nu nauwelijks gevoerd worden. Terwijl dat zoveel toevoegde.

Waardevolle lessen

Van dit project heb ik zelf geleerd om minder hoogdravend te zijn. Ons idee over gezondheid komt voort uit onze eigen norm en dat hoeft helemaal niet die van de doelgroep te zijn. Onze waarden over gezondheid stoelen op een andere houding en kennis dan die van de doelgroep. Daar ben ik me nog beter bewust van. Ik wil snel en veel, dat gaat niet altijd. Om vooruitgang te boeken kun je ook hele kleine stapjes zetten.

Ter afsluiting een bericht ‘van de makers’

Het rapport dat we voor de gemeente Coevorden hebben geschreven, in samenwerking met Annemieke Visser van TGO, kan op de site van Platform 31 gedownload worden. Voor een snelle blik op de inhoud en vormgeving zie de slider hieronder. Voor vragen, neem gerust contact op met ons.